Op de plek waar jarenlang de gigantische autogarages van Hendrik Tabak in de Spuistraat werden geëxploiteerd, is door de stadsarcheologen van Amsterdam een zestiende eeuwse brouwerij gevonden. Stadsarcheoloog Jerzy Gawronski stond donderdag in de regen met zijn laarzen in de zestiende eeuwse bagger rond de voormalige brouwerij 'Het Delffse Wapen'. Hij genoot, ondanks het slechte weer.

"Dit is oude industrie, die destijds midden in de stad stond," aldus Gawronski. Na de brouwerij kwam er op de locatie een zeepziederij, die de oven en waterbakken van de brouwerij gebruikte.

Kleine fabriek

Aan de Goudse pijpen die Gawronski in de grond vond, zag hij hoe oud de bouwresten zijn. Amsterdam kende in de zestiende eeuw meer dan vijftien brouwerijen op enkele honderden meters afstand van elkaar. Iedereen in de stad dronk bier of met water aangelengd bier tegen besmetting en ziektes. Normaal graven we woonhuizen op. Als we een scheepswerf vinden is dat al bijzonder. Zo'n kleine fabriek in het centrum van de stad, industriële hallen eigenlijk, compleet met loden leidingen en bakstenen gootjes, is volgens Gawronski uniek.

Waterkelder

De brouwerij van IJsbrant Ben dateert van ongeveer 1510 en werd via via in 1608 onder de naam 'De Witte Eenhoorn' doorverkocht aan Pieter Jacobszn Elias, ondernemer, en die maakte daar de zeventiende eeuwse zeepfabriek De Clock.

Gawronski baseert zich op historische bronnen, onder meer archiefstukken van historicus Bas Dudok Van Heel. "We hebben de prachtige oude oven in redelijke staat gevonden, met zelfs de ijzeren deur er nog in. De oven is rond 1680 buiten gebruik geraakt."

"Later werd over het puin een afdekvloer gelegd, waarop pakhuizen werden gebouwd, die in de twintigste eeuw weer werden omgevormd tot garages."

Slangenpand

De fabrieksgebouwen stonden wel op de historische kaarten, onder meer van Cornelis Antonisz uit 1544, maar dat wil niet zeggen dat er bij opgravingen iets van is terug te vinden.

Elias heeft het pand kleiner gemaakt. Hij heeft er ongeveer een derde van de brouwerij afgehaald, om daar zeep te maken. Aan de voorkant, aan de zijde van de Wijdesteeg, werden huizen gebouwd.

Na 1680 werd de fabriek gesloten. De ronde oven werd opengebroken om ruimte te bieden voor een 'poer', de basis voor pijlers, die het fundament vormde voor het staketsel van het pakhuis dat er op kwam. Omdat er een vloer overheen werd gelegd bleven de ovenresten goed bewaard.

In het voormalige krakersbolwerk worden 69 koopappartementen, een galerieruimte en een restaurant gerealiseerd. Nu staat nog slechts een enkele gevel overeind. In de zomer van 2018 moet deze voormalige vrijplaats volledig zijn strakgetrokken.

Een braaf in donkergrijze en witte bakstenen opgetrokken nieuwbouwpand is als eerste aan de beurt. Daarin komen in elk geval vier tweekamer- en acht driekamerappartementen. Het zogenoemde Slangenpand wordt min of meer in de oude staat teruggebracht, maar de eens zo kleurrijke gevel wordt helderwit.

Artmall

Naast 69 koopappartementen komen er ook een galerie van zo'n 500 vierkante meter, Artmall, en een restaurant, zo blijkt uit de artist impressions die tijdens een informatieavond voor bewoners werd getoond.

Vijf van de 18e en 19e eeuwse panden blijven 'behouden', hoewel van sommige van die gebouwen nu niet meer dan een gevel over is. In deze panden komen in totaal 27 woningen. Daarnaast komen er 42 nieuwbouwwoningen. Het is nog niet bekend hoeveel een optrekje in de voormalige Tabakspanden, straks Keizer I en Keizer II genoemd, moet gaan kosten.

Ontruimd

De Tabakspanden werden in maart vorig jaar door een grote politiemacht ontruimd nadat de nacht ervoor tientallen krakers het Slangenpand waren binnengegaan. Het was het laatste krakersbolwerk in de Amsterdamse binnenstad, gekraakt sinds 1983.
(Het Parool, 1-7-2016)