IJpromenade
Klik op een foto voor een grote afbeelding en meer info.

galgenveld elsje christiaens elsje christiaens galgenveld

De IJpromenade is een wandelweg langs het IJ voor het voormalige Shell-terrein. De promenade is grotendeels aangelegd op een extra stukje terrein dat is aangelegd voor de bestaande oever. De wandelweg begint op het schiereiland in het IJ, de Volewijck. De stad kreeg hier in 1393 zeggenschap over. Voor de naamherkomst moeten we ver terug. Al in 1308 zou er sprake zijn van een ‘Voelwijc’ of ‘Voolwijc’ (1324). Dit is een samenstelling van het Middelnederlandse 'voel' (Zaans 'vool') dat 'veulen' betekent en 'wijk' dat op een hoeve, nederzetting of dorp duidt. De variant Vogelwijk is een interpretatie uit de 17de eeuw en misschien afkomstig van de vele vogels die er rond de galgen zwierven. Want hier op het zuidelijkste puntje van de Volewijck stonden de galgen op het Galgenveld. Werd je tijdens een rechtsgang veroordeeld tot de dood dan werd deze voltrokken op de Dam voor het stadhuis. Na de terechtstelling werd het dode lichaam naar de Volewijck gevaren en daar ten toon gesteld zodat een ieder kon zien wat het betekende om ‘op te groeien voor galg en rad’. Rembrandt maakte er de tekening van Elsje Christiaens, die hier, amper 18 jaar oud en op zoek naar werk, per ongeluk haar hospita vermoordde. Het Galgenveld is van 1409 tot 1795 in gebruik geweest.

kinderboom kinderboom kinderboom kinderboom

De tegenhanger van de dood is de geboorte en in de directe omgeving van de galgenput stond volgens de overlevering de ‘Kinderboom’. Stelde een Amsterdams kindje aan vader of moeder de vraag waar het vandaan kwam, dan vertelden zij een verhaal à la bloemkool of ooievaar. Wilde een vrouw een kindje hebben dan moest ze op een nacht hier per roeiboot naar toe om een kindje te halen. Dit was een duivelse taak, in het donker, over het onstuimige IJ, nabij de rammelende lijken aan de galgen proberen in ‘alle rust’ een kindje uit de boom te plukken. Deze wilden hier ook wel graag weg en beloofden allemaal ‘altijd lief te zijn’. Maar ja, niet iedereen is een held. Zodoende werd er soms te snel geplukt, had je twee kindjes in je handen, een tweeling. In elk geval moest de vrouw na dit avontuurlijke uitstapje een aantal dagen het bed houden om bij te komen van de doorstane emoties. Vaders hadden daar toen kennelijk nog geen last van.
Claas Voogt IJsbrantz dichtte een feestlied voor de bruiloft in 1766 van Neeltje Pater en Cornelis Schoon Czn. Hierin zijn ook de woorden ‘Bevaar van tijd tot tijd na wensch het Volewijcker schuitje, Breng zoons en dogters bij het paar, beminlijk bruidje’ opgenomen. Ook in werken van Gerbrand Adriaenszoon Bredero en Pieter Corneilszoon Hooft zijn verwijzingen naar de Kinderboom te vinden.

sculptuur loud

In 2012 stond op deze plek aan het water een sculptuur ‘Either or Loud’ van de Macedonische filmmaakster Aneta Lesnikovska ter promotie van haar film ‘Loud’.

volewijckbrug volewijckbrug volewijckbrug volewijckbrug

Naam: Volewijckbrug (nummer 2475)
Adres: IJpromenade
Architect: Korth Tielens Architectenbureau
Bouwjaar: 2009
Opdracht: Gemeente Amsterdam

De brug ligt in de IJpromenade en overspant het Buiksloterkanaal van Volewijck naar Overhoeks. Overhoeks is in 2003 door de gemeente Amsterdam gekocht van Shell om er een nieuwe wijk te kunnen bouwen. Om het terrein goed te kunnen ontwikkelen werd het noodzakelijk een verkeersbrug te hebben in de boulevard, naast de aanlegplaatsen van de IJ-veren. Er werd een prijsvraag uitgeschreven, die gewonnen werd door Korth Tielens Architecten met architect Mike Korth. Zij tekenden een robuuste brug met massieve balustrades. Het ontwerp kent een aantal bijzonderheden. De balustrade aan de zuidkant van de brug loopt van oost naar west schuin af. De balustrade loopt naar het oosten een flink eind door als een soort beschutting. Aan de oostkant is een uitsparing gemaakt die uitzicht geeft op het IJ, in die uitsparing zijn cirkelvormige elementen aangebracht. Midden op de brug ligt een scheiding tussen voetpad en fietspad; ook deze middenbalustrade is niet geheel rechthoekig. De noordelijke balustrade doet minder massief aan; deze balustrade heeft een gelijke opening als de zuidelijke balustrade, maar deze kijkt uit over het Buiksloterkanaal.
De architect had met deze afwijkingen in de rechte lijn de bedoeling om de voorbijganger een filmische indruk van de omgeving te geven, een verwijzing naar het filmmuseum. De brug werd mei 2009 geplaatst, nadat deze per schip uit Vlissingen was aangevoerd en met een ponton op de nokken en in de sleuven geplaatst. De brug is in 2016 vernoemd naar de oude benaming voor de buurt Volewijck; eerder werd de brug ook wel aangeduid als Overhoeksbrug. In de landhoofden is het nummer '0995' te lezen, het is (nog) niet bekend waar dit voor staat.

eye filmmuseum eye filmmuseum eye filminstituut eye filminstituut

Naam: EYE Filminstituut
Adres: IJpromenade 1
Architect: Delugan Meissl
Bouwjaar: 2012
Opdracht: ING Real Estate

Onder leiding van Mels Crouwel, de rijksbouwmeester, is in juli 2005 Delugan Meissl Associated Architects uit Wenen gekozen om het nieuwe gebouw voor het Filmmuseum aan de noordelijke IJ-oever te ontwerpen. De door hen gepresenteerde visie gaf blijk van een creatieve aanpak, met aandacht voor de bijzondere plek aan het IJ en de relatie tussen het gebouw en de gebruiker. Het nieuwe Filmmuseum geeft onderdak aan vier filmzalen met respectievelijk 300, 120 (2x) en 80 zitplaatsen. Voorts is er ruimte voor tentoonstellingen en educatieve activiteiten, een bibliotheek, studiecentrum, werkruimten, horeca en winkel. Het gebouw oogt als een beeldhouwwerk dat het licht op talloze manieren reflecteert.

eye filminstituut eye filminstituut eye filminstituut  eye filminstituut

De architect zegt hierover 'Het Filmmuseum is ontworpen als beeldhouwwerk. () De gladde, kristallijnen vorm van de vlakken reflecteert het licht op talloze manieren, waardoor het gebouw, ook vanuit de verte, telkens een ander uiterlijk krijgt. Zo verwijst het gebouw naar de cinematografie: een spel van licht en beweging.' Door de locatie van het museum, waar het land overgaat in water, vormt het museum een 'brug' tussen Amsterdam-Noord en het Centrum, een ruimtelijke overspanning van de twee polen. De witte gevel, bekleed met aluminium platen maakt het gebouw een opvallende verschijning aan de noordoever. Grote glasvlakken bieden bezoekers vanuit het café-restaurant riant uitzicht over het IJ. De verwachting is dat het EYE Filmmuseum in de nabije toekomst circa 250.000 bezoekers per jaar gaat trekken.

iepenarboretum iepenarboretum iepenarboretum iepenarboretum

Naam: Iepenarboretum
Adres: IJpromenade
Architect: Landlab studio voor landschapsarchitectuur, Martien van Osch
Jaar van aanleg: 2011
Opdracht: Projectbureau Noordwaards

Het Iepenarboretum is een ode aan de geliefde Amsterdamse stadsboom. Het arboretum is een initiatief van bomenconsulent en iependeskundige Hans Kaljee en samengesteld op een 650 meter lange en 50 meter brede strip nieuw, opgespoten land naast het IJ. Het park bestaat uit vier zones: een stenen zitrand langs de appartementengebouwen, een grashelling onder de bomen, een promenade met lange houten banken voor wandelaars en fietsers, en een kade met basaltkeien. Het park is een ontwerp van Landlab in samenwerking met Martien van Osch. Vanuit het park is er een boeiend uitzicht op het IJ en op het centrum.
Het arboretum bestaat uit 70 iepen verdeeld over 32 verschillende soorten, waaronder enkele 'vergeten' soorten. Anderzijds is het ook een proeftuin, want welke iep is van deze verschillende soorten boomsoorten het best bestand tegen de wind die op deze plek vaak waait. Tenslotte kunnen alle Amsterdammers zo kennis maken met de grote diversiteit en schoonheid van de iep. Als leermoment zijn bij alle bomen ringen aangebracht met hun wetenschappelijke naam. Waarmee het iepenarboretum vooral een eerbetoon is aan de iep.

Meer lezen:
Buiksloterham
Buiksloterkanaal: Badhuiskade; Buiksloterham; Grasweg
Christiaens, Elsje
Delugan Meissl Associated Architects (DMAA)
Galgenveld
Korth Tielens Architectenbureau
Landlab studio voor landschapsarchitectuur
Osch, van, Martien

Voor het laatst bewerkt:

Bronnen:
wikipedia.nl
gebouwd in amsterdam
bruggen van amsterdam