Maria Magdalenakerk
Klik op een foto voor een grote afbeelding en meer info.
Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Pierre Cuypers Jos Cuypers Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk

Naam: Parochiekerk van de Heilige Maria Magdalena (Maria Magdalenakerk)
Adres: Spaarndammerstraat 1-7, 9 (Pastorie), 11-13 Sint Leo-klooster, 15 school, 460 Patronaatsgebouw
Schutspatroon: Maria Magdalena

Architect: P.J.H.(Pierre) Cuypers, toezichthouder bij de bouw is zijn zoon Jos Cuypers
Bouwtijd: De bouw start in oktober 1889 en op 17 april 1891 vindt de consecratie plaats onder leiding van de toenmalige bisschop van Haarlem, Mgr.C.Bottemanne.
Opdracht: Op 31 augustus 1887 heeft bisschop Bottemanne kapelaan Konings van de Haarlemse Rozenkranskerk belast met de stichting van een parochie en de bouw van een kerk in de Amsterdamse Spaarndammerbuurt.

Op 3 november 1887 is kapelaan Konings als bouwpastoor van de nieuwe parochie geïnstalleerd en hij trekt tijdelijk in bij de pastoor van De Liefde aan de Da Costakade.
Konings gaat voortvarend te werk en koopt een driehoekig stuk land aan het begin van de Spaarndammerstraat. Op 22 december 1887 kan hier al een houten noodkerk worden ingewijd.
Het langwerpig driehoekig perceel is een zeer ongebruikelijk en qua indeling ongunstig bouwterrein, ingeklemd tussen de Spaarndammerstraat en de Zaanstraat. Het zal leiden tot één van Cuypers' meest vindingrijke en creatieve, ruimtelijke oplossingen.
De hele bouw, inclusief houten fundering, pastorie en torenspits werd aangenomen door J.van Groenendael uit Nieuwer-Amstel voor de som van fl. 145.000. Kerk en pastorie worden naar algemene tevredenheid binnen de gestelde tijd opgeleverd.
Sluiting en afbraak: In 1964 wordt de kerk wegens bouwvalligheid van de fundamenten, vastgesteld door parochiaan Van der Pal, gesloten. Aansluitend wordt de kerk, één van de boeiendste Cuypers-kerken, in 1967-1968 gesloopt. Thans ligt hier het Domela Nieuwenhuisplantsoen. Langs de Spaarndammerstraat is nog een deel van de fundamenten van de kerk zichtbaar. De pastorie is blijven staan. Hoewel Van der Pal bouwkundige en constructeur van beroep was wordt er nog altijd getwijfeld aan de juistheid van zijn bevindingen.
De grenzen voor de nieuwe parochie werden als volgt vastgesteld:
Van de Houthavens af door de Westerdoksluis in het Westerdok door de Zoutkeetsgracht; Prins Eilandsgracht over het Teerplein en Haarlemmerplein dwars door de Wagenstraat midden door de Lijnbaansgracht tot aan de Nieuwe Willemstraat; hier middendoor over de Marnixstraat en Marnixkade in de Kattensloot (Jac.Catskade); door deze sloot naar de Kostverlorenvaart; deze in schuinse richting over, achter het Westelijk Amsterdams Entrepôt om; van hier in rechte lijn dwars over de Slatuinen op het Zuidelijk uiteinde aan van de Slotermeerweg; van hier op den Slochter aan en door deze op de Haarlemmertrekvaart aan; deze vaart dwars over; dan weer dwars over den Hollandsche Spoorweg op den mond van de Sloterdijkschen tocht aan; door dezen naar het Noordzeekanaal; door het Noordzeekanaal naar de Houthaven, waar de lijn begonnen is.
Op verzoek van de pastoor van Osdorp werd de lijn aan de kant van Sloterdijk meer uitgelegd, omdat de kortste weg voor de daar wonende parochianen de nieuwe Magdalenakerk zou worden.
Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk
Architectuur: De kerk is gebouwd op een min of meer driehoekig perceel. Cuypers weet het beschikbare oppervlak optimaal te benutten door de kerk een deels wigvormig schip te geven dat zich vanaf de smalle voorkant naar de achterkant toe meer verbreed om hierna over te gaan in een rechthoekige centrale ruimte met een transept.
Hierachter bevond zich het koor met twee zijkapellen. Om ruimte te besparen kreeg de kerk een grote vierkante vieringtoren, vergelijkbaar met de toren die Cuypers eerder toepaste bij de Sint-Augustinuskerk in Nijmegen.
Cuypers liet zich hierbij inspireren door de oude Lieve-Vrouwekerk te Trier, het vroegste gotische kerkgebouw in Duitsland.
Op 1 oktober 1889 gleed de eerste heipaal in de drassige grond als was het boter, er was geen zandplaat tot steun. Langere palen werden besteld. Op 20 december ging de laatste paal de grond in.
Het front van de kerk was erg smal. De kerk werd breder aan de achterzijde en eindigde in een centrale ruimte onder de toren, met aan drie zijden transept-beuken.

Hier achter was een nog breder deel met het koor en twee diagonaal geplaatste kapellen in de hoek tussen koor en zijbeuken. De aankleding en inrichting (polychromie en meubilering) waren ontworpen door Cuypers en zijn atelier Cuypers-Stoltzenberg. Het kerkinterieur gaf als zodanig een zeldzaam volledig beeld van de kerk zoals men die in de periode van de neogotiek als ideaal zag. De kerk werd bekroond met een stoere vierkante toren.
De opbouw is eenvoudig, bruinrode baksteen met speklagen in gele steen en waar nodig verschillende profielstenen.
In het interieur zijn zijbeuken en koor voorzien van stenen kruisribgewelven. Op de zegeboog is een zegevierende Christus met engelen- en heiligenbeelden omgeven. Op de vele steunberen en spitsbogen ontelbare schilderingen. Verdere verfraaiïngen zullen in latere jaren volgen. Het Theresia-altaar (1916) komt uit het Haarlemse atelier Maas, de 14 kruiswegstaties zijn van de hand van Hermans te Roermond (1925) en de tegelvloer naar ontwerp van Cuypers werd uitgevoerd door atelier Pieka in Gent.
Wellicht meest opvallend is de grote toren met naar alle kanten galmgaten waar echter nooit een klok in heeft gehangen. De luiklok hing in het kleinere torentje.
Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk
Wie was Maria Magdalena?
De kerk in de Spaarndammerstraat had Miryam (Maria) uit de Palestijnse stad Magdala (Magdalit) als patroon. Het graf van deze dame bevind zich onder de 7 uivormige gouden koepels van de Orthodox Russische Kerk aan de voet van de Olijfberg buiten Jerusalem. Ze was de zuster van Martha en Lazarus en de niet met name genoemde zondares uit het Evangelie van Lucas. De plaats waar zij rond het begin van de Christelijke jaartelling werd geboren, gold als de belangrijkste stad aan de westelijke oever van het Meer van Galilea, bekend vanwege de losse zeden.
Nadat Jezus niet minder dan zeven boze geesten bij haar had uitgedreven, sponsorde ze Jezus met haar vermogen. Ze maakte deel uit van de groep vrouwen die Jezus volgde op zijn weg naar Jeruzalem. Ze was bij zijn terechtstelling aanwezig en zag hem als eerste na de verrijzenis. (Marcus 16,9).
Het duurde tot de 12e eeuw dat Maria Magdalena voor het eerst wordt vereerd in de westerse kerk. Ze groeide hier uit tot patrones van vrouwen, boetelingen, scholieren, studenten, gevangenen, kappers, tuinders, wijnboeren, wijnhandelaren, loodgieters, wolwevers, handschoenmakers, cosmeticabereiders en kinderen. Maria Magdalena is beschermheilige tegen onweer en ongedierte.
Spaarndammerstraat, Maria-Magdalenakerk Spaarndammerstraat, Sint Leo klooster Spaarndammerstraat, Elisabethschool Spaarndammerstraat, Elisabethschool Spaarndammerstraat, Patronaatsgebouw Spaarndammerstraat, Patronaatsgebouw Spaarndammerstraat, Patronaatsgebouw Spaarndammerstraat, Patronaatsgebouw Spaarndammerstraat, Patronaatsgebouw Spaarndammerstraat, Patronaatsgebouw Spaarndammerstraat, Patronaatsgebouw Spaarndammerstraat, Magdalenakapel Spaarndammerstraat, Patronaatsgebouw

Na de afbraak
De gelijktijdig met de Maria Magdalenakerk gebouwde naastgelegen pastorie en Sint Leo-klooster zijn niet afgebroken, in tegenstelling tot een deel van het scholencomplex.
De afbraak van de kerk betekende vooralsnog niet het einde van de Maria Magdalenaparochie.

Spaarndammerstraat 9 Pastorie.
De pastorie was zeer eenvoudig afgetimmerd. Op de begane grond waren behalve de woonkamer, twee zeer ruime, in elkaar overlopende vertrekken bestemd om na huwelijksinzegeningen en bij jaargetijden (memories) de soms zeer grote families te ontvangen.

Spaarndammerstraat 11-13 Sint Leo-klooster.
Het klooster werd in de 50-er jaren van de 20ste eeuw bewoond door minstens 40 zusters. Zij hielden zich in hoofdzaak bezig met de diverse onderwijsrichtingen die in het complex waren ondergebracht (kleuterschool, lagere school, voortgezet lager onderwijs en huishoudschool).
Later is hier de Leo-stichting ondergebracht. De Leo Stichting was een 24-uurs woon- en leefvoorziening voor jongens van 12 tot 18 jaar, die om velerlei redenen (tijdelijk) niet meer thuis konden wonen. De jongens waren ondergebracht in naar leeftijd samengestelde groepen, die onder leiding van 6 paters stonden. Later veranderde de filosofie van de jeugdzorg en was volgens de raad van bestuur het pand absoluut niet geschikt voor de opvang van probleemjongeren. Moeilijk opvoedbare jongeren diende men in de bossen te huisvesten en niet binnen de bebouwde kom.

Spaarndammerstraat 15 Elisabethschool.
Het Elisabethscholencomplex is afgebroken om plaats te maken voor de huidige Elisabeth/Paulusscholen. Niet vanwege steenrot, maar om te voldoen aan de moderne eisen die worden gesteld aan een schoolgebouw. Een zuster van Ida Peerdeman was kleuterleidster bij de oude St.Elisabethschool. Hier was in het trappenhuis een grote muurschildering van het schilderij met de Vrouwe van alle Volkeren aangebracht. Met de sloop van de school is ook de muurschildering verdwenen.

Spaarndammerstraat 460 (vh 78) Patronaatsgebouw.
Het gebouw in chaletstijl met eclectische details is omstreeks 1890 opgetrokken in opdracht van de Wester Suikerraffinaderij, in 1919 opgegaan in de Centrale Suiker Maatschappij (CSM). Het pand was in gebruik als kantoor bij de achterliggende vestiging aan de Van Noordtkade 20. Een ander kantoor van de CSM was gevestigd aan de Herengracht 493.
Later is het gebouw onlosmakelijk verbonden geweest met de Magdalenakerk. Hier huisden enkele groepen van de padvinders. Zij omvatte onder andere enkele welpenhordes voor jongens van 8 tot 12 jaar. Zij hadden hun horde-holen hier.
In de bovenzaal van het verenigingsgebouw, in de punt, huisde de KAJ (Katholieke Arbeiders Jeugd) en de Jong-KAJ. Op die bovenzaal kon je biljarten, schaken, dammen, sjoelen, enzovoort. In een kast was een piepkleine bar vanwaar fris, cola, gevulde koeken en pennywafels verkocht werden. Dames werden op die avonden niet toegelaten, wel kwam regelmatig de kapelaan langs.
Vervolgens wordt in dit oude Patronaatsgebouw, in de buurt beter bekend als Partycentrum De Rijker, een zaal ingericht tot kapel.
Het drieluik in de kapel laat ons in het midden de ontmoeting van de H. Maria Magdalena met de verrezen Heer op Paasmorgen zien. Op het linker deel is de Spaarndammerbuurt met de havens en rechts de verbondenheid tussen mensen van verschillende culturen met op de achtergrond de (afgebroken) Magdalenakerk te zien.
De bezoekersaantallen blijven terug lopen en zodoende wordt ook deze locatie door de katholieke kerk in 2012 afgestoten.

Een sloper vertelt:
"Ik ben één van de slopers van de kerk en kan zeggen dat er weinig rot was aan het pand. De kerk zat goed hecht in elkaar en was met de kranen met de grootste moeite uit elkaar te trekken. Ik en Rik de Leugenaar waren de enige slopers die destijds naar boven gingen om de torens aan de kabels vast te maken en zo het schip in te trekken. Het was een zware klus, één van de zwaarste sloopwerken die ik gedaan heb. Het was een massief pand."

Meer lezen:
Atelier Cuypers-Stoltzenberg
Centrale Suiker Maatschappij: Van Noordtkade 20; Herengracht 493.; Herengracht 495.
Cuypers, Jos
Cuypers, P.J.H.(Pierre)
Peerdeman, Ida: Diepenbrockstraat 3; Rijnstraat 93; Uiterwaardenstraat 408

Voor het laatst bewerkt: