Raamgracht
Klik op een foto voor een grote afbeelding en meer info.
Raamgracht, Raemsluis

Naam: Raamgracht verwijst naar de droogramen die hier buiten de stad waren opgesteld voor het drogen van de wollen stoffen na het wassen, kaarden, spinnen, weven en verven. Het gebied tussen de Kloveniersburgwal en de Zwanenburgwal lag tot laat in de zestiende eeuw nog 'buiten de veste'; in 1593 werd het bij de stad gevoegd. Hier lagen rond die tijd nog de lakenweverijen. Op de kaart uit 1625 van Balthasar Florisz. van Berckenrode werd de gracht Verwers Graft genoemd. Hij maakt dan een haakse bocht nabij de Moddermeule Steech en gaat over in een breder gedeelte dat eveneens Verwers Graft werd genoemd (nu Zwanenburgwal). In de Raamgracht ligt de Raemsluis over de Groenburgwal.

Raamgracht 4 Kloveniersburgwal 69-73 Kloveniersburgwal 73-77

Adres: Raamgracht 4
Architect: -; J.W.Hanrath
Bouwjaar: -; 1914
Opdracht: -; Liefdadigheid naar Vermogen (L.N.V.)

In 1886 wist het genootschap ‘Liefdadigheid Naar Vermogen’ het gebouw aan de Raamgracht 4 te verwerven. Na 1908 werden de aansluitende panden aan de Kloveniersburgwal 69-73 aangekocht en een verbouwing doorgevoerd naar ontwerp van architect J.W.Hanrath. Het L.N.V. verbleef tot 1914 aan de Geldersekade 92 om dan terug te keren naar de Raamgracht in hun herbouwde veel ruimere pand. Het genootschap werkt sinds 1946 voort onder de naam ‘Zorg en bijstand’ (2022 Kloveniersburgwal 43). Deze instelling heeft vooral de materiële hulp en praktische armenzorg tot haar taak gerekend. Na de oorlog ontstond meer behoefte aan psychosociale hulpverlening, waarvoor de Stichting Blankenberg verantwoordelijk is. L.N.V. is in 1978 gestopt.

Raamgracht 4 Raamgracht 4

1889 was een rampzalig jaar voor L.N.V. met een groot gebrek aan inkomsten. In 1890 werd ‘Liefdadigheidsdag’ bedacht naar het Engelse voorbeeld 'Hospital Sunday' en gehouden op Hemelvaartsdag. De collecte bracht boven verwachting op en een traditie was geboren. In 1914 wordt bedacht aan alle gevers een namaak edelweissbloemetje te geven zodat ze herkenbaar waren als schenker. Het eerste jaar werden 20.000 bloemetjes weggegeven. Met een onderbreking gedurende WO2 werd Liefdadigheidsdag gehouden tot 1965.
In 1941 wordt het gebouw gevorderd door de Duitsers en zij brengen er hun variant van liefdadigheid, de Winterhulp, in onder. In 1945 wordt het gebouw terug gegeven.
Sinds 2012 is 5 september de 'Internationale Dag van de Liefdadigheid' (International Day of Charity). Deze is uitgeroepen door de Algemene Vergadering van de VN ter herinnering aan de sterfdag van Moeder Teresa, oprichtster van de Missionarissen van Naastenliefde.

Raamgracht 4 Raamgracht 4 Raamgracht 4

De beeldhouwer Ed Jacobs heeft bij de bouw van het nieuwe pand tussen de ramen van de eerste en tweede verdieping boven de toegangsdeur in een beeldhouwwerk de belangrijkste activiteiten van Liefdadigheid naar Vermogen verbeeld.
Een instelling met zo’n positieve instelling kan natuurlijk niet zonder vrijwillige armbezoekers. En ook die zijn nuttig want het mag geen wonder heten dat er ook toen al gefraudeerd werd. Zo wordt in 1887 het volgende door een armbezoeker opgetekend: ’Zo kwam ik op de woning eener jonge vrouw, die juist van hare wandeling terug was gekomen en het hengselmandje waarin hare lucifersnegotie verborgen was op de tafel plaatste. De nieuwsgierigheid bracht mij er toe, het deksel van het mandje op te lichten en ik vond aan den eenen kant eene hoeveelheid versch brood, voldoende om van te leven voor een huisgezin met eenige kinderen en aan den anderen kant gesmeerde broodjes met vleesch en eieren. Op mijn vraag, hoe zij daaraan kwam, antwoordde zij het gekocht te hebben, en ook wel eens wat lekkers te lusten. Op de vraag of zij niet liever uit werken wilde gaan, waartoe men haar gaarne eene behulpzame hand wilde bieden, antwoordde zij daaraan in het geheel niet te denken!
Bij een ander huisgezin was de man ongesteld en de vrouw afwezig. Zij haalde eenig geld op bij enkele goede kennissen werd gezegd. Op tafel lag een biefstuken stond een ½ flesch wijn!
Vervolgens zou eene oude vrouw opgezocht worden, wonende in eene gang. Vooraf begaf de armbezoeker zich bij eenige buren, en vernam daar, dat het huisgezin bestond uit moeder en twee dochters, waarvan de vrouw met het jongste meisje op bedelen uitgingen en de oudste middelerwijl het huishouden waarnam. Gewoonlijk verlieten zij hunne woning slechts 3 dagen per week en haalden dan meestentijds voldoende op, om gedurende de geheele week een goed leventje te leiden, zóó zelfs, dat het gekregen brood en de ontvangen kaartjes voor den halven kostenden prijs aan de buren werden verkocht.’

Raamgracht 4

Na het vertrek van het genootschap L.N.V. is het pand in 1948 betrokken het weekblad Vrij Nederland. De journalist Igor Cornelissen schreef het boek Raamgracht 4 over zijn tijd als redacteur van Vrij Nederland in de jaren 1960. Vrij Nederland wordt onderdeel van de Weekbladpers en zij kopen het pand in 1973. Zij geven inmiddels ook bladen als Voetbal International en Opzij uit en sinds 1992 Ons Amsterdam.
Rond 2017 zijn er plannen om in het gebouw een hotel te vestigen, de buurt is hier niet gelukkig mee en het blijft bij plannen. Bij een verbouwing in opdracht van Aurelio omstreeks 2021 is het kantoorgebouw veranderd in een woongebouw met zes lofts van variërend van 270 tot 325 m2.

Raamgracht 6-8 Raamgracht 6-8

Naam: De Blauwe Bock
Adres: Raamgracht 6-8
Architect: Philips Vingboons ?; -; Pieter Pals
Bouwjaar: 1673, 1709, 1962
Opdracht: Maria Theresia Tensini; -; AVSV

Raamgracht 6-8 heeft een gemeenschappelijke voorgevel met de sfeer van het sobere Classicisme uit de tweede helft van de 17de eeuw. Maria Theresia Tensini kocht in 1672 het huis, alwaar de "Blauwe Bock" uithing. Tensini laat een huiskerk op de eerste en tweede verdieping van het nieuwe perceel bouwen die door de Jezuieten werd bediend. Hoe het complex precies was ingedeeld, is niet bekend, maar waarschijnlijk woonde de pastoor op de begane grond van Raamgracht 8. Op nummer 6 woonden ‘klopjes’, ongetrouwde vrouwen die de pastoor met van alles hielpen.
In 1676 zijn er klachten van de gereformeerde kerkenraad over de Paapse kerk op de Raamgracht waar de kerkdiensten door de open deuren en ramen op de straat te horen zijn. Vooral het gebruik van allerlei muziekinstrumenten gaat te ver. Het stadsbestuur moest maatregelen nemen. Aan de katholieken werd opgedragen de diensten voortaan met gesloten deuren en ramen te houden. De kerk bleef dus bestaan.
In 1709 werd het bedehuis opgeheven en verbouwd tot twee aparte woonhuizen. Naast of bij het huis stond een ververij De Blauwe Bock. De twee in 1709 gesplitste woningen bestaan uit een voorhuis, tussenlid/binnenplaats en een dwarshuis als achterhuis over de volle breedte van het pand. De twee voorhuizen bevatten een kelder, bel-etage, eerste- en kapverdieping. De grote ‘sael’ in het achterhuis behoorde na de splitsing bij nummer 8. In de 18de eeuw is het dubbelhuis eigendom van de familie Cloetingh, woonachtig op nummer 8.
Raamgracht 6 werd lange tijd verhuurd aan een wijnkoper. In 1886 werd er grondig verbouwd, waarbij de meeste sporen van de schuilkerk verdwenen. Ook het achterhuis is toen gesplitst. Sindsdien werd het huis door velen bewoond: in 1893 woonde dr.A.Cohen er. Hij was onder andere secretaris van het Herstellings- en Vacantieoord voor Israëlietische Kinderen te Wijk aan Zee. In 1896 bekleedt hij deze functie nog. Eind 19de eeuw woontt er de smid en wagenmaker F.C.Boot, de kooplieden C. & J.Mulder, en de muziekmeester A.C.Brouwer die er tot omstreeks 1915 bleef. In de jaren dertig vond men hier kunsthandel A.M.Querido. Van 1948 tot 1963 bewoonde Theun de Vries (schrijver) het voorste deel van eenhoog.

Louis Blankenberg

Raamgracht 8 In 1871 was hier Johan Frederik Lodewijk (Louis) Blankenberg (1852-1927) woonachtig. Met zijn broer W.R.Blankenberg en hun halfzus mevrouw J.W.Tetterode-Blankenberg richtte hij het genootschap ‘Liefdadigheid Naar Vermogen’ op, of zoals ze het zelf ook wel schertsend noemden ‘Liefdadigheid, Nut, Vermaak’. Hierbij nam de liefdadigheid zo veel tijd in beslag dat de andere twee letters nauwelijks aan bod kwamen. Zij begonnen hier in alle bescheidenheid hun werk vanuit een kamer van het woonhuis van Johan. Als doel werd omschreven ‘behoeftige personen en gezinnen van den ondergang te behoeden, kinderen in arme gezinnen in staat te stellen onderwijs te genieten en rentelooze voorschotten te verleenen aan nering doenden’. De contributie bedroeg een kwartje per week waarmee de liefdadigheid werd bedreven. Op het gebied van armenzorg in Amsterdam heeft L.N.V. veel mooi werk gedaan. In het eerste jaar werd fl. 84,04 aan uitkeringen gedaan en sloot het kasboek met een voordelig saldo van fl. 13,64.
In 1883 huurde L.N.V. een kantoorruimte aan de Groenburgwal 14.
Aan het eind van de 19de eeuw werd het huis bewoond door onderwijzer J.J.Mölman en in de eerste helft van de 20ste eeuw handelde de firma Langenegger & Co er in kinder- en damesmodeartikelen. Het huis behield tot de jaren zestig de oude stijl.

Raamgracht 6-8 Raamgracht 6-8 Raamgracht 6-8 Raamgracht 6-8

In 1962 kocht de Amsterdamsche Vrouwelijke Studenten Vereeniging (AVSV) het dubbelpand. Zij gaven architect Pieter Pals opdracht voor herstel. Hij maakte de verbouwing van 1709 gedeeltelijk ongedaan en de vierkante ruimte van de huiskerk werd teruggebracht op de gehele 1ste en 2de verdieping van het voorhuis. Hiermee werd een typische galerijkerk qua vorm in ere hersteld, met een galerij aan drie van de vier zijden: twee smalle galerijen links en rechts en een brede galerij aan de grachtzijde tegenover het voormalige altaar.
Na de restauratie door Pieter Pals nam AVSV het pand in 1967 als sociëteit in gebruik. Achterin het souterrain was een voor buitenstaanders toegankelijk weekendcafé, met de historische naam De Blauwe Bock. Begin jaren zeventig werd dat café gesloten. Het samengaan van AVSV met ASC gaf veel klachten van omwonenden die geconfronteerd werden met schreeuwende en zich misdragende corpsleden. Die klachten waren een belangrijke reden om in 1994 te verhuizen naar een voormalige drukkerij in de Warmoesstraat. Raamgracht 6-8 werd verkocht aan de buurman Weekbladpers op nummer 4.

Raamgracht 10-12 Raamgracht 12 Raamgracht 12

Raamgracht 10 is omstreeks 1800 gebouwd.
Raamgracht 12 wordt bewoond door Salomon J.Vaz Dias (1844-1890) en zijn vrouw Judith Penha (1848-1930) en zij hadden vermoedelijk de hoeden- en pettenfabriek S.J.Vas Dias. Het gezin bestond uit zes meisjes en twee jongens.
Mozes Salomon (Maurits) Vaz Dias (1881-1963) heeft hier in 1903 zijn stenografenbureau gevestigd. In 1904 begint hij het Persbureau M.S.Vaz Dias, dat onder andere persberichten leverde aan dagbladen en in de jaren 1920 het eerste persbureau is die radionieuwsdienstuitzendingen verzorgt. In 1935 werd het Persbureau overgenomen door het ANP. Vaz Dias had in de jaren 1980 ook een knipseldienst.
Mozes is in 1908 met Rosette Speijer (1886-1977) getrouwd. Vanaf 1925 woonde het gezin op de Reijnier Vinkeleskade 75. Op hun gezinskaart is in 1944 de aantekening V O W (Vertrokken Onbekend Waarheen) aangebracht. Zij zijn toen waarschijnlijk ondergedoken.
In 1907 vestigde zich arts Abraham Keesing (1883-?) gehuwd met Sara Snuijf (1884-?) op dit adres. Zij verhuisden in 1909 naar de Kloveniersburgwal 73.
Omstreeks 1921 is hier het herenconfectiebedrijf Van IJssel & v.d.Ham.

Raamgracht 58-88 Raamgracht 58-88

Naam: Leeuwenberg-complex
Adres: Raamgracht 58-88, Groenburgwal 5-13, Verversstraat 2-10
Architect: G.M.Leeuwenberg; Broersma
Bouwtijd: 1927-1938; 1988
Opdracht: G.J.Leeuwenberg Zoon’s IJzerhandel

Het Leeuwenberg-complex aan Groenburgwal, Raamgracht en Verversstraat is in een aantal fases ontstaan. In 1937 en 1938 werden de panden aan de Raamgracht 58-88 aangekocht, afgebroken en de nieuwbouw door G.M.Leeuwenberg in het bestaande complex geïntegreerd.

Meer lezen:
Amsterdamsche Vrouwelijke Studenten Vereeniging (AVSV)
Classicisme
Jacobs, Eduard (Ed)
Hanrath, Johan Wilhelm
Leeuwenberg, Godefridus Maria
Leeuwenberg-complex: Groenburgwal 5-13; Verversstraat 2-10
Liefdadigheid naar Vermogen: Groenburgwal 14; Keizersgracht 224; Raamgracht 4; Raamgracht 8
Pals, Pieter
Vingboons, Philips

Voor het laatst bewerkt:

Bronnen:
wikipedia.nl
joodsamsterdam.nl
Amstelodamum jg 46, 54, 55
Ons Amsterdam jg 52 /2000
Ik zal doen wat in mijn vermogen is, dr.J.M.Fuchs, 1971