Steigereiland
Klik op een foto voor een grote afbeelding en meer info.
Steigereiland IJburg

Naam: Steigereiland
Architect: Planteam IJburg/Zeeburgereiland van Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam
Bouwtijd: ca.1999
Opdracht: gemeente Amsterdam

Vanaf 1996 is er een proefeiland aangelegd van 360 bij 160 m op bodemniveau. Het is bedoeld om een beter inzicht te verkrijgen in de stabiliteit, werkmethode en kosten. Onderdeel van de uitvoering van dit proefeiland is het sproeien van zand onder water om zo een ophoging te creëren van de bodem tot aan de waterlijn. Het sproeien is uitgevoerd met behulp van een speciaal voor dit project ontwikkeld sproeiponton met het doel: de mengselstroom over een grote breedte (12 m) te verspreiden; de mengselstroomsnelheid dermate te verlagen dat het sproeiproces nauwkeurig beheerst kon worden en het ontstaan van erosiekuilen op de bodem werd tegengegaan. Verder was het van belang om een idee te krijgen hoe lang het inklinken in beslag zou nemen alvorens de nieuwe eilanden bouwrijp zijn. Dit bleek op ongeveer 2 jaar uit te komen.
Nu wordt het voormalige proefeiland in de lengte in twee delen verdeeld door de Schokkerjachtdijk. Het grootste deel is buitendijks gelegen en loopt door de aanleg op bodemniveau de kans bij hogere waterstanden af en toe onder te lopen. Op dit deel wordt een park aangelegd dat deels is voorzien van boomgroepen, wilde flora en gras. Het gras zal deels regelmatig worden gemaaid om als speelterrein te kunnen dienen. Het binnendijks gelegen deel krijgt meer onderhoud en heeft aan de rand met het water ruimte voor 4 keer 2 woningen die deels in het water steken.

Steigereiland IJburg

Steigereiland is via de Enneüs Heermabrug en het Zeeburgereiland (geen deel van IJburg) verbonden met de stad. De bouw van de Enneüs Heermabrug begon op 11 mei 1999 met het slaan van de eerste paal door premier Wim Kok.
Vrijheid en regels op Steigereiland
Zelf bouwen was in Amsterdam gedurende de 20e eeuw ongebruikelijk. Pas aan het einde van de jaren negentig van de vorige eeuw stimuleerde de gemeente bij de herontwikkeling van het Oostelijk Havengebied dat bewoners opdrachtgever worden. Om grotere ervaring op te doen met particulier opdrachtgeverschap op grote schaal wijst de gemeente het zuiden van Steigereiland aan als experimentgebied. Oorspronkelijk was er op het Steigereiland plaats gereserveerd voor 700 zelfbouwkavels, bij de start van de kavelverkoop waren er nog 400 over en uiteindelijk zijn het in 2006 nog maar 230 land- en 110 waterkavels. Vanaf 2003 zijn in de Zuidbuurt van Steigereiland de landkavels op de markt gebracht voor verschillende vormen van particulier opdrachtgeverschap. De verkoop kent een aarzelend begin door de crisis van 2001 en de daarop volgende economische onzekerheid. En IJburg is bij veel mensen nog onbekend. Als de kavelverkoop tegenvalt, wordt een aantal stroken aan projectontwikkelaars aangeboden. Later blijkt dat de aanloopproblemen van tijdelijke aard zijn en dat de vraag naar kavels het aanbod zal overtreffen.

Steigereiland IJburg

De nieuwe bewoners worden ondersteund door een helpdesk en een website die het onderlinge contact bevorderen. Alle kavelkopers ontvangen bovendien een handboek over zelfbouw. Als onderdeel van het experiment worden twee deelgebieden welstandsvrij waardoor bewoners zelf kunnen beslissen over het ontwerp van hun huis, de keuze van de gevelmaterialen en de toepassing van kleuren. Ook is men niet verplicht om met een architect of aannemer te werken. Wie wil, kan zelf het ontwerp en de bouw ter hand nemen. Wel legt het bestemmingsplan verplichtingen op. Zo gelden per deelgebied een maximale bouwhoogte, breedte en diepte. Waar straatwanden moeten komen is de eis dat 80% van de voorgevel aansluit op de rooilijn. Ook geldt op een deel van kavels de verplichting te parkeren op eigen terrein. Om de bouw soepeler te laten verlopen levert de gemeente de kavels inclusief fundering en aansluiting op nutsvoorzieningen. Van hun kant verplichten bewoners zich hun pand binnen een bepaalde termijn te voltooien om te voorkomen dat er langdurig overlast is van bouwverkeer.
De kavelgrootte en woninggrootte zijn verschillend met twee/drielaags vrijstaande en drie/vierlaags geschakelde woningen.
Een aparte categorie vormen de waterwoningen gebouwd op waterkavels, waarvan een deel in particulier opdrachtgeverschap is gerealiseerd. De eerste 38 kavels werden in 2006 verkocht. De overige 62 kavels worden op een later moment aangeboden. De gemeente stelt geen eisen aan de architectuur van het ontwerp van deze waterwoningen. Er zijn wel voorwaarden gesteld voor het te bebouwen oppervlak, de hoogte en de diepte van de waterwoning.

Steigereiland IJburg

Op Steigereiland is op grote schaal geëxperimenteerd met het uitgeven van kavels voor particulier opdrachtgeverschap en is de wijk ook nog eens ‘welstandsvrij’. Daar is weinig van te merken, de woningen van de projectontwikkelaars onderscheiden zich niet van de nette doorsnee elders en eigenlijk geldt dat ook voor de particuliere woningen. Het is natuurlijk een bonte verzameling van particuliere architectonische uitingen kleuren materialen en raamopeningen. Maar in die veelheid van verschil is het eigenlijk toch weer meer van hetzelfde. De strakke stedenbouwkundige regels en het feit dat de woningen aaneengesloten zijn gebouwd bieden meer dan voldoende houvast. Het verbod op verspringingen in de gevels waardoor dus ook een typisch stedelijk architectonische element als een erker onmogelijk is had wel wat minder strak gehanteerd mogen worden. De straatwanden zijn hierdoor erg vlak. Bovendien hebben vrijwel alle bouwers hun maximaal toegestane bouwenvelop volgebouwd zodat variatie in massa en hoogte eigenlijk niet aanwezig is. Gek is dat natuurlijk niet want met zulke hoge grondprijzen moet je wel veel volume bouwen om de investering ‘er uit te halen’. De wat grotere architectonische vrijheid langs de binnenstraatjes in de stadsblokken heeft overigens niet geleid tot hogere architectonische kwaliteit. De binnenstraten zelf met aan de ene zijde achtertuinen en aan de andere de woningen met smalle tussenruimtes zien er eigenlijk nogal treurig en rommelig uit. Wat betreft de kwaliteit van de openbare ruimte is het zelfbouwen in een aaneengesloten straatwand een veel beter alternatief dan een zogenaamde vrijstaande woning op een veel te kleine kavel.
De bebouwing van de kavels in de Zuidbuurt op het Steigereiland bestaat grotendeels uit stadswoningen in een gevelwand. De woningen zijn opgenomen in grote stadsblokken en voegen zich langs de straten netjes in de rooilijn. Op de binnenterreinen is nog plaats voor een kleiner aantal vrijstaande woningen. Omdat de verkoop aanvankelijk niet erg goed liep zijn er toch delen van de bouwblokken uitgevoerd door ontwikkelaars, je herkent deze woningen onmiddellijk aan het gevelwandpatroon: de variatie tussen de kavels onderling is beperkt tot een keuze uit vier verschillende kleuren baksteen met hier en daar een gek kozijntje. Naast individuele opdrachtgevers zijn ook enkele groepen in actie gekomen.
Architect Hein de Haan is een van de initiatiefnemers voor het Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) project Vrijburcht. Dit gebouw heeft naast 56 woningen ook een café-restaurant en een theater, een welkome aanvulling op de voorzieningen.
Bijzonder is verder het bedrijfsverzamelgebouw XXX dat de architectenbureaus BNB en B06 realiseerden in Collectief Zakelijk Opdrachtgeverschap (CZO).
Sommige eigenaren hebben besloten zo duurzaam mogelijk te bouwen, zoals de woning ontworpen door FARO architecten, waar een windmolen op het dak het symbool vormt van dit energieneutrale huis.

Meer lezen:
Barkasstraat
Barkentijnkade
Boeierstraat
Brigantijnkade
Cornelis Zillisenlaan
Doggerstraat
Duarte Pachecostraat
Edmond Halleylaan
Edmond Halleysteiger
Edmund Gunterstraat
Edward Masseystraat
Edward Wrightstraat
Francisco Faleirostraat
Galjootstraat
Haringbuisdijk
Hooivletstraat
IJburg
IJburglaan
Jan Olphert Vaillantlaan
Johan Lulofsstraat
John Campbellstraat
John Hadleystraat
Martin Cortesstraat
Murdoch Mackenziestraat
Pedro de Medinalaan
Pedro Nunesstraat
Pieter Holmplein
Pieter Holmstraat
Pybo Steenstrastraat
Schokkerjachtdijk
Thomas Hoodstraat
William Barlowlaan
Windjammerdijk

Voor het laatst bewerkt: